AMPLÄ°FÄ°KATÖRLERDE ÇALIÅžMA SINIFLARI

    Bu yazımızda amplifikatörlerin çalışma sınıflarını kısaca inceleyeceÄŸiz..Bir amplifikatörde   giriÅŸ sinyalinin her parçasının amplifikatörden bir çıkışı olduÄŸunu önceden kabul edeceÄŸiz.. Ancak bu her amplifikatör için daima böyle deÄŸildir. Bir transistörün uygulanan iÅŸaretin sadece bir bölümü için geçirgen olması istenebilir..Bir çıkış iÅŸareti üretebilen  giriÅŸ iÅŸaretinin seviyesi bir amplifikatörün çalışma sınıfını gösterir..Buna göre amplifikatörlerde 4 sınıf çalışma vardır.Bunlar A sınıfı, AB sınıfı, B sınıfı ve C sınıfı çalışmadır. 

A Sınıfı Amplifikatörün çalışması :

A sınıfı çalışma da giriş sinyalinin polaritesindeki değişmeler amplifikatörün cut-off ile saturasyon akımları arasında limitli olarak çalışmasını sağlayacak seviyede ayarlanmış bayez akımı ile çalışırlar.Mesela bir PNP transistörde beyz emitöre nazaran pozitif olursa boşluklar ( hole) PN birleşme noktasına hücum edeceğinden kollektör devresinden akım akmayacaktır.Bu durum cut-off olarak biliniyor.Saturasyon ise beyzin emitöre nazaran fazla negatif olması sonucunda işaretin değişmesi kolektör akımının azami akışında bir değişme yaratamaz.Bir amplifikatörü bu tarzda bayez işareti ile çalıştırdığınız zaman dc çalışma noktası cut-off ile saturasyon arasında kalır ve kolektör akımı giriş işaretinin 360 derecelik komple saykılında bile akmaya devam eder.Böylece giriş işaretinin aynisi çıkışta da görülür.
Şekil 2-15 A sınıfı bir amplifikatörü göstermektedir..Her nekadar bu ampli de çıkış girişten 180 derece faz farklı görünse de giriş mevcut olduğu sürece çıkış da devam edecektir.
A sınıfı amplifikatörler, ses ve rf amplifikatörü olarak radyo,radar ve ses sistemlerinde geniş
miktarda kullanılmaktadırlar.   

Resimlerin Görüntülenmesine Ä°zin Verilmiyor. Ãœye Ol ya da GiriÅŸ Yap
                                                                                                 
                                                     Åžekil  2-15

          Farklı sınıflardaki Ampli çalışmalarında çıkış sinyallerinin mukayesesi

AB Sınıfı Amplifikatörün çalışması :

AB sınıfı çalışacak amplifikatörler giriÅŸ sinyalinin bir alternansında kolektör akımı sıfır olacak ( zero current) ÅŸekilde bayezlenmiÅŸlerdir.Bu bayez ÅŸekli forward-bias voltajının giriÅŸ iÅŸaretinin pik deÄŸerinden daha az bir deÄŸerde uygulanmasıyla elde edilir.Böyle uygulanınca beyz-emitör birleÅŸme noktası bir alternans süresinde ters bayezlenmiÅŸ olacağından giriÅŸ iÅŸaretinin  voltajının yönünün deÄŸiÅŸmesi ve forward-bias voltajının deÄŸerini aÅŸmasıyla temin edilir.Bu uygulama ile kolektör akımı 180 derece boyunca akar biraz da 360 derecede akar.A sınıfı amplifikatöre nazaran AB sınıfının bayez deÄŸerleri
amplifikatörün cut-off değerine yakındır.Şekil 2-15 B de bu sınıf çalışna amplinin grafik eğrisini görmektesiniz..
AB sınıfı amplifikatörler  genellikle puÅŸpul çalıştırılarak  B sınıfının yanetkisi olan crossover distorsiyonunu yok etmek için kullanılır.

B Sınıfı Amplifikatörün çalışması :

Giriş sinyalinin yarım alternansında kolektör akımı cut-off olan amplifikatörler B sınıfı çalışan amplifikatörlerdir.Bu sınıf amplilerde DC çalışma voltajı giriş işaretinin olmadığı durumlarda beyz akımını sıfır değerde tutacak şekilde ayarlanır. Bir işaret uygulandığında
ilk yarım saykıl beyz-emitör birleÅŸim noktasının doÄŸru bayez voltajı almasını saÄŸlayarak  (forward-bias) bir kolektör Ic akımı akmasını temin eder.
Ä°kinci yarım saykıl da  beyz-emitör birleÅŸim noktasının bayas voltajını ters polaritede tutacağından  Ic akımı cut-off olacaktır.Görüldüğü gibi B sınıfı çalışmada kolektör akımı giriÅŸ iÅŸaretinin  ilk 180 derecedeki yarım saykılı  boyunca akar.
Åžekil 2 -15  C deki ÅŸemada bu çalışmayı görmektesiniz.
B sınıfı amplifikatörler yaygın  bir ÅŸekilde  yüksek güç isteyen odyo amplifikatörlerinde kullanılmaktadır. Vericilerde Sürücü katlarında ve Son yükselteç katlarında da kullanılmaktadır.

C Sınıfı Amplifikatörün çalışması :       

C sınıfı çalışmada , kolektör akımı giriş işaretinin yarım saykılının çok az bir blümünde akar.
Şekil 2-15 D de görüleceği gibi, emitör-beyz birleşim noktası ters bayez de tutulur ve böylece d.c. çalışma noktası cut-off’un altında kalacağından giriş işaretinin sadece küçük bir bölümünde emitör-beyz voltajı doğru bayeze geçer ve Ic akımı akar.
C sınıfı amplifikatörler vericilerde radyo frekans amplifikatörü olarak geniÅŸ ÅŸekilde kullanılırlar.Yukarıda verilen izahatlardan anlaşılacağı gibi bir amplifikatörün çalışma sınıfının tayinin de iki ana kıstas görülür bunlar : 1- Bayez voltajı miktarı, 2- GiriÅŸ iÅŸaretinin   
genliÄŸidir.
Belli bir giriÅŸ sinyal seviyesi ve bayez seviyesi ile A sınıfı bir amplifikatörü B sınıfı bir amplifikatör çalışmasına sadece (forward bias) doÄŸru bayezi kaldırarak ulaÅŸabilirsiniz.Ayni ÅŸekilde A sınıfı bir ampli AB sınıfına sadece  giriÅŸ iÅŸaretinin genliÄŸini arttırarak deÄŸiÅŸtirebilirsiniz.Bununla beraber giriÅŸ iÅŸaretinin genliÄŸi transistorun saturasyona geçmesine veya cut-off olmasına sebeb olacak kadar arttırılırsa bu takdirde amplifikatörün Fazla sürülmüş ( Overdriven) ampli olarak adlandırılır.
Amplifikatörlerle beraber kullanılan iki terimle de tanışmış olduğunuzu zannediyorum :
   Sadakat ( Fidelity ) yani kendisine uygulanan giriÅŸ iÅŸaretinin aynisini yükselterek çıkışta vermek, ve Kifayet ( Efficiency ) yani çıkış gücünün  d.c. giriÅŸ gücüne oranı  diÄŸer bir deyiÅŸle ampliye uygulanan d.c. akımın karşılığını vermesidir.
Sadakat ampli çıkışının girişteki işaretin ayni fakat genliği arttırılmış olarak alınması olayıdır ki buna Yüksek Derecede Sadakat ( High fidelity ) diyoruz. Bunun tersine ise daha önce anlatıldığı üzere Distorsiyon ( Distortion ) diyoruz yani giriş işaretinin çıkışta bozulmuş olarak elde edilmesi olayıdır..Böylece yüksek sadakatli bir ampli de distorsiyon miktarı çok azdır.
 Netice olarak A sınıfı bir ampli yüksek sadakatli,AB sınıfı bir ampli daha az sadakatli,
B ve C sınıfları ise zayıf sadakatli ampli sınıfları olarak bilinirler.
Bir amplide iki giriş gücü kullanılır ,birisi giriş işareti gücü,ikincisi ise d.c. takat gücüdür bunların birbirine oranı amplinin Kifayetlilik (Efficiency) değerini oluşturur..
Eğer bir ampli giriş işaretinin 360 derecelik saykılında çıkış verdiğinde , 180 derecelik saykılında çıkış verdiğine nazaran daha fazla güç harcıyorsa, .daha çok güç harcayarak daha az çıkış vermesi bu amplinin kifayet derecesinin zayıf olduğunun göstergesidir..Bu durum A sınıfı amplinin durumuna aynen uyar.Yani A sınıfı bir amplifikatör giriş işaretinin 360 derecelik saykılında çıkış verdiğinden güç besleme kademesinden oldukça fazla güç çeker.
Hatta giriş işareti olmadığı zamanlarda bile takat kademesinden güç harcamaya devam eder.
Böylece A sınıfı bir amplinin çıkış gücü harcadığı d.c. güce nazaran oldukça azdır ve bu onun kifayetliliÄŸini azaltır fakat  Yüksek sadakatin ( High Fidelity ) önemli olduÄŸu yerlerde kifayet azlığı  fazla önemli olmayan bir özelliktir.   
AB sınıfında ise eÅŸit güçteki çıkış için A sınıfına nazaran yarım alternansta akım cut-off’a gittiÄŸinden daha az d.c. güç harcanır bundan dolayı  kifayetliliÄŸi daha iyidir .
B ve C sınıfı ise giriş işareti olmadığı zamanlarda çok az d.c. güç kullandıklarından kifayetlilikleri daha yüksektir.Ancak tabiatiyle sadakatları azalır.
Amplifikatör çalışmaları hakkında çok daha geniÅŸ anlatımlar vardır.Ancak bir radyo amatörünün imtihanı  için bu anlatım yeterli olacaktır.

Çeviren  ve derleyen  : Özhan Önder  TA3BQ
73!
Ä°zmir’den selamlar ve sevgilerimle…                                 




Linkback: http://www.radyoamatorleri.com/index.php?topic=907.0

Bencede eline saglık abi sagol.

bilgi için teşekkürler hocam

bilmiyordum özür